361. Ա և Բ նախադասությունների մեջ ընդգծված մասերը համեմատի՛ր: Դրանք ինչո՞վ են տարբերվում (համեմատի՛ր դրանց արտահայտած մտքերը, արտահայտման ձևերը):
1. Ա. Տղան հարցրեց.
— Ռոբոտը մեզ չի՞ գտնի:
Բ. Տղան հարցրեց, թե ռոբոտը իրենց չի՞ գտնի:
2. Ա. Տիգրանն ասաց.
— Չի գտնի, եթե մենք շատ չխոսենք:
Բ. Տիգրանն ասաց, որ չի գտնի, եթե իրենք շատ չխոսեն:
3. Ա. Տիգրանն ասաց.
— Ես էլ եմ ձանձրանում, բայց պետք է մի քիչ համբերենք:
Բ. Տիգրանն ասաց, որ ինքն էլ է ձանձրանում, բայց պետք է մի քիչ համբերեն:
4. Ա. Տղան ասաց.
— Տնային հանձնարարությունները հետո կանենք, մեր ընկերները հիմա սպասում են:
Բ. Տղան ասաց, որ տնային հանձնարարությունները հետո կանեն, իրենց ընկերները հիմա սպասում են:
Տարբերում են նրանով, որ Ա խմբի նախադասություններում ուղղակի խոսք է, իս Բ խմբում անուղղակի խոսք։
362. Նախորդ վարժության մեջ ընդգծված հատվածներից ո՞րը կանվանես ուղղակի խոսք, ո՞րը՝ անուղղակի խոսք: Պատասխանդ պատճառաբանի՛ր:
Ա խմբի նախադասությունները կանվանեմ ուղղակի, իսկ Բ խմբինը անուղղակի։
363. Տրված նախադասությունները խմբավորի՛ր՝ ըստ նրանց մեջ ընդգծված հատվածների: Ստացածդ խմբերն ինչո՞վ են տարբերվում:
1. — Լույսը վառե՞մ,— հարցրի ես:
2. Ես ծիծաղելով ասացի, որ հրավիրատոմսը պատռված է:
3. Լևոնը բարկացած ձայն տվեց.
— Լույսը ինչո՞ւ վառեցիր:
4. Հետո հաշտվողաբար ասաց, որ լույսը թող վառված մնա:
5. Լևոնն ասաց, որ պետք է կարդալ և ոչ թե շատախոսել:
6. Ես կարդացի և ասացի.
— Ոչինչ չեմ հասկանում:
7. Ես համոզում էի Լևոնին, որ նրա ներկայությունը պարտադիր է:
8. — Գտա՜, — գոչեցի ես,- նրան հեռախոսով կասենք:
Իմ խմբավորածները ստացվեցին ուղղակի և անուղղակի նախադասություններ։
364. Ուշադրություն դարձրո՛ւ Ա, Բ, Գ նախադասությունների կետադրությանը, կետադրական տարբերությունները գտի՛ր և օրինաչափությունը փորձի՛ր բացատրել:
1. Ա. Ընկերս ասաց.
— Պապս սիրում է նկարներ հավաքել ու մի մեծ պատկերասրահ ունի:
Բ. — Պապս սիրում է նկարներ հավաքել ու մի մեծ պատկերասրահ ունի, — ասաց ընկերս:
Գ. — Պապս սիրում է նկարներ հավաքել, — ասաց ընկերս, — ու մի մեծ պատկերասրահ ունի:
2. Ա. — Քեռիս ասաց.
— Գիտե՞ս, որ մրջյուններն իրար տեղեկություն են հաղորդում ու անգամ հեռվից հեռու խոսում են իրար հետ:
Բ. — Գիտե՞ս, որ մրջյուններն իրար տեղեկություն են հաղորդում ու անգամ հեռվից հեռու խոսում են իրար հետ, — ասաց քեռիս:
Գ. — Գիտե՞ս, որ մրջյուններն իրար տեղեկություն են հաղորդում, — ասաց քեռիս, — ու անգամ՝ հեռվից հեռու խոսում են իրար հետ:
Այստեղ կետադրությունները և հեղինակը կամ սկզբում են կամ մեջտեղում կամ էլ նախադասության վերջում։
365. Նախադասությունները լրացրո՛ւ (ուղղակի խոսքեր գրի՛ր):
1. Փոքրիկը խնդրեց.
-Մայրի՛կ, կարո՞ղ եմ վաղը դպրոց չգնալ:
2. -Հաստատ՞,- անհանգիստ ասաց իշխանը, -Միգուցե պետք է գնալ բժշկի:
3. — Այսօր լավ գնահատականներ չստացա, — բողոքեց տղան:
4. — Ոտքդ ո՞նց է, — անհանգստացավ պապիկը:
5. — Լավ է, լավ,- շարունակ ասում էր մարդ-մեքենան, — բան չի եղել, ուղղակի
քերծվածք է:
366. Ընդգծված նախադասությունը (պատմողի խոսքը) գրիր՝
ա) ուրիշի ուղղակի. խոսքից առաջ,
բ) ուրիշի ուղղակի խոսքի մեջ:
Օրինակ՝
– Ի՜նչ ես ամբողջ օրը պարապ-սարապ պառկում, վե՛ր կաց, մի գո՛րծ արա, – ծույլին հանդիմանում էին հարևանները:
ա) Հարևանները հանդիմանում էին ծույլին.
– Ի՜նչ ես ամբողջ օրը պարապ-սարապ պառկում, վե՛ր կաց, մի գո՛րծ արա:
բ) – Ի՜նչ ես ամբողջ օրը պարապ-սարապ պառկում, – ծույլին հանդիմանում էին հարևանները, – վե՛ր կաց, մի գո՛րծ արա:
ա)Հարևանները հանդիմանում էին ծույլին,- Ի՞նչ ես ամբողջ օրը պարապ-սարապ պառկում․վե՛ր կաց, մի գո՛րծ արա:
բ)1․ Գիտեմ, որ ամբողջ օրը աշխատել եք, ,- ցավով ասաց նավի հրամանատարը,- բայց չեք վերջացրել նորեգումը։
2․-Չեմ կարող հանգիստ նստել ու սպասել գարնան գալուն, — անհամբերությամբ ասաց տղան,- ինքս նրան կբերեմ։
3․ Երբ վերադառնամ, նորից կզրուցենք քո որոշման մասին, ,- հեռանալիս ասաց հյուր,- դա շա՛տ հետաքրքիր է։
