РЕЖИМ ДНЯ

Режим дня — это определённая после՛довательность всех действий человека, которые нужно выполнять в течение дня, чтобы улучшить свою жизнь и
своё здоровье. Направлен он на то, чтобы рациона՛льно использовать своё
время. С помощью режима дня можно контролировать свой труд, спортивные
занятия и отдых, правильно чередовать физическую и умственную активность.
Чтобы режим дня был правильным, необходимо при его составлении
учитывать ли՛чные особенности человека.

1. Режим дня обеспечивает полноценный отдых и здоровый сон.
2. Повышает иммунитет.
3. Нормализует работу нервной системы.
4. Обеспечивает необходимую для организма физическую активность.
5. Улучшает работу внутренних органов человека.
6. Снижает риск набрать лишний вес.
7. Учит правильно использовать время.
   По материалам интернета
   после՛довательность – հաջորդականություն
   рациона՛льно – разу՛мно, проду՛манно
   ли՛чный – անհատական

2. Объясните значение следующих слов и выражений.
Рационально использовать время֊полезно использовать время, чередовать-очереди сменять одно другим, заставлять чередоваться, физическая и умственная
активность-быть умным, личные (индивидуальные) особенности-личные хорошые привычки, полноценный отдых-хорошый отдых, нервная система-нервы, набрать лишний вес-быть толстым.

3. Ответьте на вопросы.

1.Может ли правильно составленный режим дня улучшить жизнь и
здоровье человека?

Да, правильно составленный режим дня улучшить жизнь

2. Как режим дня может помочь контролировать свой труд, спортивные занятия и отдых?’

Режим дня может помочь успеть делоть всо.

4. Перепишите предложения, раскрывая скобки.

1. Только какой-то белый кружочек прыгал по (экрану). 2. А пока можно к
(дедушке) забежать. 3. Побегу тогда в (школу) на тренировку. 4. Все уже
собрались в (зал). 5. Прозвенел звонок, и я бросился из (класса). 6. И тут в
(дверь) позвонили. 7. Я быстро добежал до (дома). 8. Из (дома) он пошёл в (школу).

5. Вместо точек вставьте в, на, напротив, из, к, по.

1. Я никогда не опаздываю в школу. 2. Какой-то кружочек прыгал по экрану.3. А пока можно к дедушке забежать. 4. Побегу тогда в школу на тренировку. 5. И
тут в дверь позвонили. 6. Я вышел из магазина и пошёл домой. 7. Остановка
автобуса находится напротив моего дома.

6. Перепишите предложения. В конце предложения поставьте (. ? !).

1.Ну что, кто кого победил. 2. Что же делать? 3. Мне некогда. Не отвлекай!
Я газету читаю? 4. Ну никому, никому я не нужен! 5. Неужели из-за дня
рождения обиделся? Ну и пусть. 6. Вернулся я домой. 7. Пока я с чудовищами
сражался, всех друзей растерял! 8. Мне даже показалось, что это не кружочек
прыгает по экрану, а вампир.

УРОК 2. СПОРТ И РЕЖИМ ДНЯ

1.Прочитайте текст . Какую пользу приносят занятия
спортом?

СПОРТ

Спорт укрепляет здоровье, воспитывает характер, делает человека
сильным и выносливым, закаляет организм (կոփում է մարմինը), поднимает
настроение. Люди, регулярно занимающиеся спортом, выглядят моложе и меньше болеют. Спорт делает человека энергичным, приносит радость
победы над соперником и над самим собой.
Занятия спортом укрепляют силу воли и дисциплинируют людей. Только
люди с сильным характером способны дружить со спортом.
По материалам интернета

2. Вместо точек вставьте подходящие слова в нужной форме из слов
для справок.

1.Спорт укрепляет здоровье, воспитывает характер, делает человека сильным и выносливым, закаляет организм, поднимает настроение 2. Спорт делает человека энергичным, приносит радость победы над соперником и над самим собой. 3. Занятия спортом укрепляют силу воли и дисциплинируют людей. Только люди с сильным характером способны дружить со спортом.
Слова для справок:

3. Найдите ответы на вопросы в тексте и прочитайте их.

1.Как влияет спорт на здоровье и характер человека?

Спорт укрепляет здоровье, воспитывает характер, делает человека
сильным и выносливым, закаляет организм, поднимает настроение.

2. Как выглядят люди, которые постоянно занимаются спортом?

Люди, регулярно занимающиеся спортом, выглядят моложе и меньше болеют.

3. Какую радость приносит людям спорт?

Спорт делает человека энергичным, приносит радость победы над соперником и над самим собой.

4. Все ли люди способны постоянно заниматься спортом?

Только люди с сильным характером способны дружить со спортом.

4. Ответы на вопросы.

1. Для чего надо заниматься спортом?

Чтобы быть здоровым и полным сил.

2. Как спорт меняет человека?

Люди, регулярно занимающиеся спортом, выглядят моложе и меньше болеют.

3. Почему здоровый образ жизни невозможно представить без занятий спортом?

Потому что без занятий спортом ты будешь худым но слабым.

5. Согласны ли вы с тем, что…

1. Глупо тратить свободное время на занятия спортом, когда есть столько интересных и полезных занятий.

нет

2. Лучше играть в футбол на компьютере, чем во дворе.

нет

3. Люди, которые бегают по утрам, потом весь день хотят спать.

нет

4.Спортом должны заниматься профессиональные спортсмены.

нет

5. Если хочешь укрепить своё здоровье и меньше болеть, по утрам надо делать
гимнастику и обливаться холодной водой.

да

6. Прочитайте данные ниже сложные слова (բարդ բառեր) и скажите, от
каких слов они образовались.
детсад — детский сад ? пылесос — пыйе сос? пароход —паро ход ? вездеход —везде ходить ?

Согласные звуки образуют пары по твердости-мягкости и называются соответствующе — парными. Вот таблица всех парных твердых и мягких согласных звуков.

Реклама

[б] [в] [г] [д] [з] [с] [к] [л] [м] [н] [п] [р] [т] [ф] [х]
[б’] [в’] [г’] [д’] [з’] [с’] [к’] [л’] [м’] [н’] [п’] [р’] [т’] [ф’] [х’]

Однако в русском языке есть согласные, у которых такой пары нет: они могут быть только мягкими или только твердыми. Такие звуки называются непарными. Например, согласные звуки [ж], [ш] и [ц] не имеют пары, они всегда твердые. Даже если в слове за ними стоят буквы, которые обозначают мягкость согласных звуков: я, е, ё, ю, и или ь.

Пример
Жёлтый [жо́лтый], широкий [шыро́к’ий], шёл [шо́л], жизнь [жы́з’н’], видишь [в’и́д’иш] и т. д.

Твердые и мягкие согласные звуки

Твердые и мягкие согласные различаются особенностями артикуляции, а именно положением языка: при образовании мягких согласных все тело языка сдвигается вперед, а средняя часть спинки языка приподнимается к твердому нёбу, при образовании твердых согласных тело языка сдвигается назад.

Согласные образуют 15 пар, противопоставленных по твердости / мягкости: [б] – [б’], [в] – [в’], [г] – [г’], [д] – [д’], [з] – [з’], [к] – [к’], [л] – [л’], [м] – [м’], [н] – [н’], [п] – [п’], [р] – [р’], [с] – [с’], [т] – [т’], [ф] – [ф’], [х] – [х’].

К твердым непарным относят согласные [ц], [ш], [ж], а к мягким непарным – согласные [ч’], [щ’], [й’] (непарным мягким является также звук [ж’], встречающийся в некоторых словах в речи отдельных носителей языка).

Согласные [ш] и [щ’] (а также [ж] и [ж’]) пар не образуют, так как отличаются не только твердостью / мягкостью, но и краткостью / долготой.

Сказанное можно обобщить в следующей таблице:

	парные (15 пар)	непарные
твердые	б в г д з к л м н п р с т ф х	ж ш ц
мягкие	б’ в’ г’ д’ з’ к’ л’ м’ н’ п’ р’ с’ т’ ф’ х’	ч’ щ’ й’

7. От каких слов образовались следующие слова? Вставьте пропущенные буквы.
Луноход, пешеход (հետիոտն), головоломка (գլուխկոտրուկ), старшеклассник,
самовар, книголюб, мусоровоз, черноволосый, розовощёкий, сероглазый,
птицелов, мореход.

8. Прочитайте данные ниже слова. Обратите внимание на то, как
образуются названия жителей стран и городов.
Армения – армянин, армянка Гюмри – гюмриец, гюмрийка
Украина – украинец, украинка Англия – англичанин, англичанка
Ереван – ереванец, ереванка Москва – москвич, москвичка

9. Прочитайте текст самостоятельно. Что значит питаться правильно?

ПРАВИЛЬНОЕ ПИТАНИЕ

Чтобы хорошо выглядеть и быть здоровым одних тренировок мало —
нужно ещё правильно питаться. Это особенно важно при занятиях спортом.
Правильное питание помогает улучшить результаты тренировок и
чувствовать себя лучше. Вот несколько важных правил:

Правило №1. Никакого сахара. Когда сахар попадает в организм, он
замедляет сжига՛ние жиро՛в. Жиры не уходят во время тренировок, а
человек набирает лишний вес. Сахар содержится не только в шоколаде,
тортах и пирожных, но и в йогуртах и сладких соках.
Правило №2. Молоко и молочные продукты нужно выбирать с низким
содержанием жира.
Правило №3. Меньше есть жареную пищу. Жареная еда увеличивает
риск онкологических заболеваний. Поэтому продукты лучше варить.
Правило №4. Мясо животных и мясные продукты, содержат много
жира, а это вредно для сердца. Такие продукты лучше заменить мясом
птицы и рыбой.
Правило №5. Больше воды. Вода помогает снижать температуру тела,
потому её нужно пить во время тренировок.
Правило №6. Ежедневно нужно съедать не меньше четырёхсот грамм
свежих фруктов и овощей. В них содержится много витаминов, которые
необходимы организму.

Правило №7. Избегать вредных продуктов. Вредные продукты – это
гамбургеры, шаурма и карто՛фель фри, кетчуп и майонез, сладкие
газиро՛ванные напитки и кофе, чипсы, конфеты и жвачки.
Завтрак и обед должны быть наиболее пита՛тельны. Ужинать надо за
два часа до сна. Ужин должен быть лёгким: стакан мацони или творог.
По материалам интернета
сжига՛ние жиро՛в — ճարպերի այրում газиро՛ванный – գազավորված
карто՛фель фри — кусо՛чки карто՛феля, обжа՛ренные в расти՛тельном ма՛сле
пита՛тельный — սննդարար

10. Найдите ответы на вопросы в тексте и прочитайте их.

1.Что нужно для того, чтобы хорошо выглядеть и быть здоровым?

Чтобы хорошо выглядеть и быть здоровым одних тренировок мало —
нужно ещё правильно питаться.

2. Почему нужно меньше есть сахара?

Когда сахар попадает в организм, он
замедляет сжига՛ние жиро՛в. Жиры не уходят во время тренировок, а
человек набирает лишний вес.

3. В каких продуктах содержится сахар?

Сахар содержится не только в шоколаде,
тортах и пирожных, но и в йогуртах и сладких соках.

4. Почему нужно меньше есть жареную пищу?

Жареная еда увеличивает
риск онкологических заболеваний. Поэтому продукты лучше варить.

5. Чем лучше заменить мясо животных и мясные продукты?

Мясо животных и мясные продукты, содержат много
жира, а это вредно для сердца. Такие продукты лучше заменить мясом
птицы и рыбой.

6. Почему нужно пить больше воды?

Вода помогает снижать температуру тела,
потому её нужно пить во время тренировок.

7. Почему нужно больше есть фруктов и овощей?

Ежедневно нужно съедать не меньше четырёхсот грамм
свежих фруктов и овощей. В них содержится много витаминов, которые
необходимы организму.

8. Какие продукты являются вредными?

Вредные продукты – это
гамбургеры, шаурма и карто՛фель фри, кетчуп и майонез, сладкие
газиро՛ванные напитки и кофе, чипсы, конфеты и жвачки.

9.Каким должен быть режим питания?

Завтрак и обед должны быть наиболее пита՛тельны. Ужинать надо за
два часа до сна. Ужин должен быть лёгким: стакан мацони или творог.

11. Ответьте на вопросы.

1.Почему для того, чтобы быть здоровым, одних тренировок мало?

Потому что правильное питание помогает улучшить результаты тренировок и
чувствовать себя лучше.

2. Чем вреден сахар?

Когда сахар попадает в организм, он замедляет сжига՛ние жиро՛в.

3. Почему лучше заменить жареную пищу варёной?

Жареная еда увеличивает риск онкологических заболеваний.

4. Почему вместо мяса лучше есть рыбу?

Мясо животных и мясные продукты, содержат много
жира, а это вредно для сердца. Такие продукты лучше заменить мясом
птицы и рыбой.

5. Чем полезны фрукты и овощи?

В них содержится много витаминов, которые необходимы организму.

6. Какие продукты являются вредными?

Вредные продукты – это
гамбургеры, шаурма и карто՛фель фри, кетчуп и майонез, сладкие
газиро՛ванные напитки и кофе, чипсы, конфеты и жвачки.

12,750 + 8,965 =20,1715

−7,38 + 5,14 =-2,24

25,67 − 14,92 =10,75

3,897 + 9,560 =12,1457

−6,25 + 13,78 =7,103

48,36 − 23,89 =25,53

13,500 + 9,745 =22,1245

−19,24 + 7,56 =-11,64

56,90 − 37,68 =19,22

−8,12 + 3,99 =-4,13

4,328 + 7,493 =11,821

−15,6 + 11,75 =-3,31

2,43 − 3,70 =-1,27

10,67 + 14,25 =24,95

−12,14 + 8,92 =-3,22

22,84 − 9,56 =13,28

15,63 + 17,98 =32,161

−21,35 + 13,12 =-8,23

17,88 − 6,57 =11,31

−13,4 + 11,85 =-1,19

9,215 + 4,378 =13,593

−18,74 + 22,98 =4,24

6,445 − 3,160 =3,285

−23,5 + 19,72 =-3,33

45,68 + 32,54 =77,122

2. Հաշվի’ր քառակուսու պարագիծը  և մակերեսը, եթե նրա կողմը 3,25 սմ։

Պ=3,25+3,25+3,25+3,25=13սմ

Մ=3,25 * 3,25=9,625

3. Հաշվի’ր ուղղանկյան մակերեսը և պարագիծը, եթե նրա երկարությունը 5,6 մ է, իսկ լայնությունը 1,2 մ։

Պ=5,6+5,6+1,2+1,2=11,2+2,4=13,6

Մ=5,6*1,2=6,2

1.Ո՞րքան է նորմալ աչքի լավագույն տեսողության հեռավորությունը։

Նորմալ աչքի համար լավագույն տեսողության հեռավորությունը մոտ 25 սմ է:

2.Թվարկե՛ք մարդու աչքի մասերը և նշե՛ք դրանց նշանակությունը։

եղջերաթաղանթի, ծիածանաթաղանթ, բիբ, ակնբյուրեր,ակնապատյան, յանցաթաղանթ,տեսողական նյարդ, ապակենման մարմին

Որևէ մարմնից լույսն ընկնելով աչքի մեջ՝ բեկվում է եղջերաթաղանթի, ակնաբյուրեղի ու ապակենման մարմնի կողմից և ընկնում ցանցաթաղանթի վրա: Ցանցաթաղանթի վրա առաջանում է առարկայի փոքրացած, իրական, շրջված պատկերը: 

Ցանցաթաղանթում առաջացած գրգիռը հաղորդում է գլխուղեղին, և առաջանում է տեսողական զգացողություն:

Աչքի ծիածանաթաղանթի կենտրոնում կա կլոր անցք` բիբը: Փոփոխելով բիբի բացվածքը` աչքը կարգավորում է իր մեջ մտնող լույսի քանակը:

Արևոտ եղանակին բիբն ունի մոտավորապես 1 մմ տրամագիծ, իսկ մթության մեջ նրա տրամագիծը հասնում է մինչև 1 սմ-ի:

3.Ձեզ հայտնի ի՞նչ եղանակով են կարճատեսությունը շտկում։

Կարճատեսության դեպքում աչքի ակնաբյուրեղը զուգահեռ ճառագայթները հավաքում է  ցանցաթաղանթի առջևում:

1․ Տեքստը կարդա՛՝ դուրս բերելով գոյականները (չմոռանաս նշել գոյականի տեսակը, թիվը և հոլովը)։

Ուղղական֊Առյուծ, մուկ, ճանկեր, գազանները, պարան

Սեռական-տրական ֊ որսորդների,ծառի,մարմնին

Բացառական֊մարդկանցից

2․ Տեքստը փոխադրի՛ր յոթ-ութ նախադասությամբ։
Առյուծը քնած էր: Մի մուկ եկավ ու բարձրացավ նրա մարմնին, սկսեց վազվզել նրա վրայով: Առյուծը զարթնեց ու բռնեց նրան:
Հենց այն է, ուզում էր խժռել, մուկը խնդրեց.
-Բա՛ց թող ինձ, ես քո լավության տակից դուրս կգամ:
Առյուծը քահ-քահ ծիծաղեց, թե մո՞ւկը պիտի իրեն լավություն անի: Բայց մկան ինքնավստահությունը դուր եկավ, ու նրան բաց թողեց: Բայց այնպես պատահեց, որ մուկն իսկապես հատուցեց առյուծին՝ նրա կյանքը փրկելով:
Ամենահզորներն էլ կարող են փորձանքի հանդիպել: Մի օր առյուծն ընկավ որսորդների ճանկը: Նրանք առյուծին պարանով կապկպեցին ծառին: Առյուծը ցավից ու վիրավորանքից մռնչում էր: Նրա զարհուրելի ձայնն ամբողջ անտառը բռնել էր, բայց ո՞վ կմոտենար. բոլոր գազանները թաքնվել էին: Առյուծի ձայնն ընկավ մկան ականջը: Մուկը վազելով եկավ, կրծեց պարանն ու ազատեց նրան:
Երբ արդեն հեռու էին մարդկանցից, մուկն ասաց.
-Այն ժամանակ ծիծաղեցիր ինձ վրա և չհավատացիր ինձ, հիմա իմացի՛ր, որ մուկն էլ կարող է երախտահատույց լինել:

1․ Կատարի՛ր հանում

ա) 9,6-6,5=3,1
բ) 8,68-5,68=3,00=3
դ) 17,59-6,49=11,10
ե) 2,22 — 4,35=2,13
զ) 66,353-4,780=62,427
է) 7,70-6,88=1,18

2․ Կատարի՛ր գումարում

ա) 0,352 + 3,278=3,630
բ) 12, 682 + 5, 700=17,1382
գ) 9,875 + 86,131=95,1006
դ) 3, 60 + 1, 45 + 0, 70=4,165
ե) 7,8091 +0,8800=16891
զ) 6,800 +0,123 + 16,460=22,1383

3․ Կատարի՛ր գործողությունները

ա) 8, 7 + 9, 6=18,3
բ) 134, 10 + 6, 78=140,85
գ) 9,20-6,78=3,58
դ) 85,40-1,17=84,33
ե) 23, 100 + 0.786=23,886
զ) 840-0,0079=840,0079=840,79
է) 0,05-0,0146=0,0146=146
ը) 0,004-0,00078=74
թ) 3-2,999=1,999
ժ) 65-2,548=63,548
ի) 78-77,659=1,659
լ) 36,5-0,6=37,1

4․ Հաշվի՛ր արտահայտության արժեքը:
ա) 0, 11 + 9, 83 — 3, 28 — 9, 94=9,94-6,110=4,6
բ) 11,371-8,930 + 2,212=3,541+2,212=4,756
գ) 14,87(5,82-3,27)=14,87+2,55=12,137
դ) 14- (7, 85 + 3, 96)=14-10,141

5․ Առաջին դաշտից հավաքեցին 89,36 տ ցորեն, իսկ երկրորդից՝ 14,25 տ ցորեն: Որքան ցորեն հավաքեցին երկու դաշտերից միասին։

89,36+14,25=113,61

6․ Պղնձյա 100 մ հաղորդալարի փաթեթից օգտագործեցին 67,75 մ։ Քանի՞ մետր հաղորդալար մնաց փաթեթում:

100-67,75=33,75

7․ Գտի´ր BCD եռանկյան պարագիծը, եթե BC 2,6 դմ, CD-ն մեծ է BC-ից 0,8 դմ–ով և փոքր է BD-ից 1,2 դմ–ով։

bc=2,6

cd=3,4

bd=4,6

8․ Լուծի՛ր հավասարումը

ա) 1,2 + 3, 8 = 5
բ) 1,4 — 3, 7 = 2, 3
գ) 12, 5 — 10,2 = 2, 3
դ) 16, 5 – 6,3 = 10, 2
ե) 2, 8 + 6 + 1, 7 = 10, 5
զ) (4, 6 — 4,2) – 2, 8 = 2, 4

9․ Մեծությունները գրառի՛ր տասնորդական կոտորակների տեսքով և համեմատի՛ր։
ա) 6,8 < 7,1
բ) 5, 275 > 4, 986 գ
գ) 6, 37 > 4,265
դ) 7 ,1250 < 8 կմ

1. Հարցական դերանվան փոխարեն գրի´ր տրված գոյականները՝ պահանջված ձևով (սեռական-տրական հոլովով):

հավատալ Ընկերոջդ,հավատալ եղբորդ,հավատալ մարդուն,հավատալ մարդկությանը,հավատալ խոսքին,հավատալ գործին,հավատալ վերադարձин:

Հավատալ ո՞ւմ : Հավատալ ինչի՞ն:

2. Հարցական դերանվան փոխարեն գրի´ր տրված գոյականները՝ պահանջված ձևով (բացառական հոլովով):

խուսափել Ընկերոջդ,խուսափել եղբորդ,խուսափել մարդուց,խուսափել հանդիպումից,խուսափել զրույցից,խուսափել հարցուփորձից:

Խուսափել ումի՞ց: Խուսափել ինչի՞ց:

3. Հարցական դերանվան փոխարեն գրի´ր տրված գոյականները՝ պահանջված ձևով (գործիական հոլովով):

տարվել Երեխայով,տարվել աշակերտներով,տարվել ընկերներով,հետաքրքրվել գրականությունով,հետաքրքրվել մեքենայով,հետաքրքրվել սպորտով:

Տարվել ումո՞վ: Հետաքրքրվել ինչո՞վ:

4. Նայի´ր տրված բառերի գործիական հոլովաձևերի կազմությանը և բացատրի´ր: Տրված ձևերն ինչո՞վ են տարբերվում գործիականի այլ ձևերից:

Ուղղական                    Տրական                        Գործիական       

Բարձրություն             բարձրության                    բարձրությամբ կամ՝ բարձրությունով:= բ֊ի տեղը ովն է

Ուրախություն           ուրախության                    ուրախությամբ կամ՝ ուրախությունով:=բ֊ի տեղը ով֊ն է

 Մտերմություն          մտերմության                      մտերմությամբ կամ՝ մտերմությունով:֊բ֊ի տեղը ով է

Երդում  —                           երդման-                                 երդմամբ կամ՝ երդումով:֊բ֊ի տեղը ովն է և դում֊ի տեղը ման է

Արյուն —                              արյան                                     արյամբ կամ՝ արյունով:֊բ֊ի տեղը ովն է և ու֊ի տեղը ա է

Անուն —                               անվան                                   անվամբ կամ՝ անունով:֊բ֊ի տեղը ովն է և ու֊ի տեղը վա է

5. Երկինք և մարդ բառերի տրված բառաձևերը տեղադրի´ր հոլովման աղյուսակում:

Երկնքում, երկնքից, երկինք(ը), երկնքով, երկնքի(ն), մարդով, մարդու(ն), մարդ(ը), մարդուց:

Ուղղական-երկինք,մարդ

Սեռական-տրական֊Երկնքում,մարդու,երկնքի

Բացառական-երկնքից,մարդուց

Գործիական-երկնքով,մարդով

Ներգոյական-

 6. Կազմի´ր բառակապակցություններ՝ հարցական դերանունները փոխարինելով գոյականներով:

Վկայել երկիրը: Վկայել դասի մասին:

Հավատացնել մարդուն: Հավատացնել պոնիների մասին:

7. Կազմի´ր բառակապակցություններ՝ հարցական դերանունները փոխարինելով գոյականներով:

Ընկնել փոսը:

Հանդիպել Հայաստանում:

 8. Կազմի´ր բառակապակցություններ` հարցական դերանունները փոխարինելով գոյականներով:

Տիրապետել Ռուսերենը(ն):

Տիրել Հայաստանը (ինչի՞ն):

Դավանել կատույին:

1. 2.5 + 1.3 =3
2. 0.7 + 0.2 =0,9=9
3. 3.8 + 2.4 =6,2
4. 5.6 + 4.1 =9,7
5. 7.9 + 1.2 =8,1
6. 0.45 + 0.55 =1,00
7. 1.75 + 2.25 =4,00
8. 6.3 + 3.7 =10,0=10
9. 9.8 + 0.2 =10
10. 4.9 + 5.1 =10
11. 12.45 + 7.55 =20,00=20
12. 23.8 + 16.4 =40,2
13. 9.99 + 0.01 =10
14. 3.141 + 2.718 =5,859
15. 8.765 + 3.235 =12,000=12
16. 45.67 + 32.89 =77,156
17. 99.99 + 0.01 =101,00=101
18. 21.5 + 13.75 =34,80
19. 56.78 + 43.22 =100,00=100
20. 89.9 + 10.1 =90

21. 124.56 + 78.44 =203
22. 367.98 + 432.02 =799
23. 999.99 + 0.01 =1000,00=1000
24. 12.345 + 67.890 =79,1235
25. 543.21 + 456.79 =1000
26. 1000.1 + 999.9 =2000
27. 785.432 + 214.568 =1000,000=1000
28. 678.91 + 321.09 =1000
29. 0.123 + 0.877 =0,1000=1000
30. 1234.567 + 987.433 =2322,000=2322

1․ Դո՛ւրս գրիր անծանոթ բառերը և բացատրի՛ր։

դերվիշի-Մահմեդականների թափառական կրոնավոր

բնավ֊Բոլորովին

մտատանջություն֊Մտահոգություն պատճառող հանգամանք:

բոլորեքյան֊Բոլոր

կորեկ֊Այդ բույսի հատիկային բերքը, որից պատրաստում են ձավար, ալյուր ևն:
2․ Դո՛ւրս գրիր այն հատվածները, որտեղ երևում է ժողովրդի վերաբերմունքը դերվիշի արարքների նկատմամբ։

Անցուդարձ անողները նայում են և զարմանալով հարցնում, թե՝ դու ո՞վ ես, այս ի՞նչ բան է, որ դու քաշել ես. արդյոք մի թալիսման չէ՞ սա, և մեզ համար բարի՞, թե՞ չար թալիսման է… Դերվիշը բնավ չի խոսում։

Էլ չէին ասում, թե՝ գուցե սխալ էր գիտնականի բացատրությունը, այլ դրա հակառակ՝ լուն ուղտ շինելով, պատմում էին իրար, թե. «Բա չե՞ք ասիլ, դերվիշը մի ամենազոր մարդ է, այսինչ երկրում հեղեղ և կարկուտ է թափել, բոլոր բնակիչներին կոտորել, այնինչ տեղ յոթը տարի շարունակ կապվել է երկինքը, ոչ մի կաթիլ անձրև չի եկել, սով է ընկել երկիրը, բոլորեքյանք^[2] կերել են միմյանց…»։ 

Գիտե՛մ, գիտե՛մ, ով ես դու, մա՛րդ Աստուծո,— ասում է գիտնականը։

Թագավորը կարծում էր, որ դերվիշի արածը մի հասարակ հանելուկ պիտի լինի, և իրան համար շատ ամոթ էր համարում, որ այդ հասարակ հանելուկը լուծող մի գիտնական չունի։

ԵԶՐՈՒՅԹՆԵՐ
Ծերակույտ — Տոհմերի ավագներից կազմված խորհուրդ:
Պատրիկ — Տոհմային ավագանու ներկայացուցիչ։
Պլեբեյ — Վաղ Հռոմում քաղաքացիական իրավունքներից զուրկ բնակչությունը: Մագիստրատուրա — Գործադիր իշխանության մարմինների ամբողջությունը: Լատիններ, սաբիններ, Էտրուսկներ — Հին Իտալիայի ցեղեր:
Կոնսուլ — Պետական բարձրագույն գործադիր պաշտոնյա:
ժողովրդական տրիբուն — Պլեբեյների կողմից ընտրվող անձ, որը կարող էր արգելափակել ցանկացած օրենքի նախագիծ: 

Դիկտատոր — Սենատի կողմից արտակարգ իրավիճակներում ժամանակա-
վորապես նշանակվող և անսահմանափակ իշխանությամբ օժտված անձ:
Իմպերատոր — Պատերազմում հաղթած զորավարին ժամանակավորապես
տրվող պատվատիտղոս:
Դոմինատ — Դիոկղետիանոս կայսեր ստեղծած միանձնյա կառավարման հա-
մակարգը:
Պրովինցիա — Նահանգ:
Գլադիատորներ — Հանդիսականների առջև նրանց զվարճանքի համար մի մյանց դեմ մարտնչող ստրուկներ: Բառացի նշանակում է «սուսերակիր»:
Հաղթակամար Նշանավոր իրադարձության պատվին կառուցված կամա– րակապ դարպաս:
ԲԱՌԱՊԱՇԱՐ
Պրինցիպատ Հռոմի պատմության Վաղ կայսրության շրջանի անվանումը:
Ապենինյան թերակղզի — Թերակղզի Եվրոպայի հարավում:
Հռոմուլոս -Ըստ ավանդության՝ Հռոմի առաջին արքան:

Կարթագեն- Հնագույն քաղաք Հյուսիսային Աֆրիկայում:
Հաննիբալ — Կարթագենի նշանավոր զորավար: Հուլիոս Կեսար Հռոմի ամենաազդեցիկ քաղաքական գործիչներից:
Օկտավիանոս — Հուլիոս Կեսարի քրոջ թոռը, գահակալել է Ք. ա. 27 – Ք. հ. 14 թթ.։
Դիոկղետիանոս — գահակալել է 284-305 թթ.:
Կոստանդիանոս Մեծ — գահակալել է 306-337 թթ.:
Կոլիզեում — Հռոմի ամենամեծ ամֆիթատրոնը:

Վաղ Հռոմը
Հռոմեական քաղաքակրթությունը ձևավորվել է Ապենինյան թերակղզում: Այստեղ կան ջրառատ նավարկելի գետեր, իսկ հողը բերրի է: Բարենպաստ կլիմայական և աշխարհագրական պայմանների շնորհիվ երկրագործությունը և անասնապահությունը վաղ ժամանակ ներից կարևոր տեղ ունեին բնակչության կյանքում:
Թերակղզու կենտրոնական մասում լատինական ցեղերը Ք. ա. I հազ. առաջին կեսին հիմնեցին բազմաթիվ բնակավայրեր: Դրանցից ամենախոշորը Հռոմ քաղաքն էր: Ըստ ավանդության՝ քաղաքը հիմնադրվել էր Հռոմուլոսի կողմից յոթ բլուրների վրա Ք. ա. 753 թ.։
Սկզբում Հռոմում գոյություն ուներ արքայական իշխանություն: Սակայն Ք. ա. VI դարի վերջերին հռոմեացիները վտարեցին վերջին արքային, և սկսվեց Հին Հռոմի պատմության հանրապետության շրջանը:
Նկարագրի՛ր Ապենինյան թերակղզու աշխարհագրական դիրքը և բնակլիմայական պայմանները:

Վաղ Հռոմի սոցիալական–քաղաքական կարգը
Արքայական դարաշրջանի Հռոմում (Ք. ա. VIII-VI դդ.) հիմնականում ապրում էին երեք ցեղեր` լատիններ, սաբիններ, էտրուսկներ: Նրանց տոհմերի ավագներից կազմվում էր Ծերակույտը՝ Սենատ: Այն քննարկում էր այն բոլոր հարցերը, որոնք հետո պետք է լուծվեին ժողովրդական ժողովում: Բոլոր գործադիր պաշտոնյաները հաշվետու էին ծերակույտի առջև:

Հռոմի բնակչությունը բաժանվում էր երկու խավի՝ պատրիկների (վերնախավ, ազնվատոհմիկներ) և պլեբեյների (բառացի՝ դրսից լցված)։ Պլեբեյներն ունեին մասնավոր սեփականություն, զբաղվում էին երկրագործությամբ, արհեստներով, առևտրով, սակայն չէին կարող մասնակցել պետության կառավարմանը: Երկարատև պայքարից հետո Ք. ա. III դարում պլեբեյները նույնպես դարձան Հռոմի լիիրավ քաղաքացիներ: Նրանց իրավունքները հավասարեցվեցին պատրիկների իրավունքներին:

Հռոմի հանրապետությունում գոյություն ուներ ընտրովի գործադիր իշխանության ճյուղավորված համակարգ՝ մագիստրատուրա: Գերագույն մագիստրատները երկու կոնսուլներն էին: Նրանք ընտրվում էին մեկ տարով և ղեկավարում էին նաև բանակը: Հռոմում կարևոր պաշտոնյա էր նաև ժողովրդական տրիբունը: Նրա անձն անձեռնմխելի էր, և նա վետոյի (լատիներեն՝ արգելում եմ) իրավունք ուներ: Կարող էր արգելք/ վետո/ դնել յուրաքանչյուր որոշման կամ օրենքի նախագծի վրա:
Պետության համար արտակարգ ծանր իրավիճակներում Հռոմում 6 ամիս ժամկետով ընտրվում էր արտակարգ լիազորություններով օժտված պաշտոնյա՝ դիկտատոր: Նա կարող էր այդ ընթացքում կառավարել առանց հաշվի առնելու պետական մարմինների կարիքը: Մագիստրատուրաներում աշխատանքը չէր վարձատրվում, քանի որ դա համարվում էր ոչ թե աշխատանք, այլ մարդուն տրված պատվավոր գործ: Այսպիսով ՝ Ք.ա. VI-III դդ. Հռոմեական պետությունում ձևավորվեց հանրապետական ժողովրդավարական կառավարման համակարգ, որը գոյատևեց մինչև Ք. ա. I դ վերջերը:

Առաջադրանքներ

• Որտե՞ղ է ձևավորվել Հռոմեական քաղաքակրթությունը, և ինչպիսի՞ բնական պայմաններ է ունեցել այդ տարածքը։

Հռոմեական քաղաքակրթությունը ձևավորվել է Ապենինյան թերակղզում: Այստեղ կան ջրառատ նավարկելի գետեր, իսկ հողը բերրի է:

• Ովքե՞ր էին Հռոմ քաղաքի հիմնադիրները՝ ըստ ավանդության։ Ե՞րբ է այն հիմնադրվել։

Ըստ ավանդության՝ քաղաքը հիմնադրվել էր Հռոմուլոսի կողմից յոթ բլուրների վրա Ք. ա. 753 թ.։

• Ի՞նչ ձևով էր կառավարվում Հռոմը սկզբնական շրջանում։ Ինչպիսի՞ փոփոխություն տեղի ունեցավ Ք. ա. VI դարի վերջերին։

Սկզբում Հռոմում գոյություն ուներ արքայական իշխանություն: Սակայն Ք. ա. VI դարի վերջերին հռոմեացիները վտարեցին վերջին արքային, և սկսվեց Հին Հռոմի պատմության հանրապետության շրջանը:

• Ո՞ր երեք ցեղերն էին ապրում Հռոմում արքայական դարաշրջանի ժամանակ։ Ինչ դեր ուներ Ծերակույտը (Սենատը)։

Արքայական դարաշրջանի Հռոմում (Ք. ա. VIII-VI դդ.) հիմնականում ապրում էին երեք ցեղեր` լատիններ, սաբիններ, էտրուսկներ:

• Ովքե՞ր էին պատրիկները և պլեբեյները։ Ինչպիսի՞ տարբերություն կար նրանց իրավական կարգավիճակի միջև։

Հռոմի բնակչությունը բաժանվում էր երկու խավի՝ պատրիկների (վերնախավ, ազնվատոհմիկներ) և պլեբեյների (բառացի՝ դրսից լցված)։ Պլեբեյներն ունեին մասնավոր սեփականություն, զբաղվում էին երկրագործությամբ, արհեստներով, առևտրով, սակայն չէին կարող մասնակցել պետության կառավարմանը:

• Ի՞նչ էր մագիստրատուրան։ Ո՞վքեր էին ամենակարևոր մագիստրատները Հռոմում։

Հռոմի հանրապետությունում գոյություն ուներ ընտրովի գործադիր իշխանության ճյուղավորված համակարգ՝ մագիստրատուրա: Գերագույն մագիստրատները երկու կոնսուլներն էին: Նրանք ընտրվում էին մեկ տարով և ղեկավարում էին նաև բանակը:

• Ի՞նչ էր վետոյի իրավունքը։ Ո՞ր պաշտոնյան ուներ այդ իրավունքը և ինչու էր նա անձեռնմխելի։

Նրա անձն անձեռնմխելի էր, և նա վետոյի (լատիներեն՝ արգելում եմ) իրավունք ուներ: Կարող էր արգելք/ վետո/ դնել յուրաքանչյուր որոշման կամ օրենքի նախագծի վրա:

• Ո՞ր պաշտոնը էր Հռոմում ստեղծվում արտակարգ իրավիճակներում։ Ինչ իրավասություններ ուներ դիկտատորը։

Պետության համար արտակարգ ծանր իրավիճակներում Հռոմում 6 ամիս ժամկետով ընտրվում էր արտակարգ լիազորություններով օժտված պաշտոնյա՝ դիկտատոր: Նա կարող էր այդ ընթացքում կառավարել առանց հաշվի առնելու պետական մարմինների կարիքը:

• Ինչո՞ւ էր մագիստրատների աշխատանքը անվարձատու։ Ի՞նչ էր դա նշանակում հռոմեացիների համար։

Մագիստրատուրաներում աշխատանքը չէր վարձատրվում, քանի որ դա համարվում էր ոչ թե աշխատանք, այլ մարդուն տրված պատվավոր գործ: Այսպիսով ՝ Ք.ա. VI-III դդ. Հռոմեական պետությունում ձևավորվեց հանրապետական ժողովրդավարական կառավարման համակարգ, որը գոյատևեց մինչև Ք. ա. I դ վերջերը:

Առաջադրանք 2

Հռոմեական պետության վերելքը
Հռոմը մշտապես պատերազմներ էր մղում իր հարևանների դեմ: Այդ պատերազմների արդյունքում Ք. ա. III դարում ամբողջ թերակղզին ընկավ Հռոմի տիրապետության տակ:
Իտալիայի նվաճումից հետո Հռոմը բախվեց Միջերկրական ծովի արևմտյան մասի մեկ այլ հզոր պե տության՝ Կարթագենի հետ: Պատճառը հարուստ Սիցիլիա կղզու նկատմամբ վերահսկողության հաստատումն էր: Չնայած կարթագենցի նշանավոր զորավար Հաննիբալի արշավանքին` երկարատև պատերազմներում հռոմեացիներին հաջողվեց հաղթել կարթագենցիներին: Նրանք նվաճեցին Կարթագեն քաղաքը և հիմնահատակ ավերեցին: Այսպիսով Հռոմեական պետությունը վերածվեց Միջերկրական ծովի արևմուտքի ամենահզոր պետության:

Լուծելով Կարթագենի խնդիրը Հռոմը սկսեց ծավալվել դեպի արևելք, որտեղ հզոր հելլենիստական պետությունները Մակեդոնիան, Եգիպտոսը, Սելևկյան պետությունները  Մակեդոնիան, Եգիպտոսը, Սելևկյան տերությունն էին: Հռոմեացիները մեկը մյուսի հետևից պարտության մատնեցին Մակեդոնիային և Սելևկյան պետությանը:
Շարունակելով իրենց առաջխաղացումը՝ հռոմեացիները պատերազմներ սկսեցին նաև Պոնտոսի և Մեծ Հայքի դեմ: Դրանց արդյունքում Ք. ա. I դարում հռոմեացիների վերահսկողության տակ անցան ամբողջ Փոքր Ասիան, Ասորիքը և Փյունիկիան:

Հռոմեական կայսրության առաջացումն ու հզորացումը
Հսկայական նվաճումներին, երկիր մուտք գործող խոշոր ռազմավարին զուգահեռ Հռոմում որոշ զորավարներ և քաղաքական գործիչներ մեծ իշխանություն կենտրոնացրին իրենց ձեռքում։ Հենվելով իրենց բանակների վրա, երբեմն նրանք զավթում էին իշխանությունը: Ք.ա.60թ. երեք նշանավոր զորավարներ Հուլիոս Կեսարը, Գնեոս Պոմպեոսը և Մարկոս Կրասոսը, ստեղծեցին առաջին եռապետությունը: Փաստացի նրանք էին կառավարում Հռոմը: Սակայն նրանց միությունն անկայուն էր: Ք. ա. 53 թ. պարթևների դեմ ձեռնարկած պատերազմում Կրասոսի զոհվելուց հետո Պոմպեոսի և Կեսարի հարաբերությունները լարվեցին: Յուրաքանչյուրը ձգտում էր մենիշխանության:

Նրանց միջև Ք. ա. 49 թ. սկսվեց քաղաքացիական պատերազմ: Պոմպեոսը սպանվեց և Կեսարը զավթեց իշխանությունը Հռոմում: Սակայն Կեսարի հակառակորդները դավադրություն կազմակերպեցին և Ք. ա. 44 թ. Ծերակույտի դահլիճում սպանեցին նրան:

Կեսարի սպանությունից հետո՝ Ք. ա. 43 թ., ստեղծվեց երկրորդ եռապետությունը, որտեղ գլխավոր դերը պատկանում էր Կեսարի ազգական Օկտավիանոսին: Հռոմում ընթացած քաղաքացիական պատերազմում հաղթեց Օկտավիանոսը: Նա սկսեց միանձնյա կառավարել: Աստիճանաբար ձևավորվեց նրա անձնիշխանությունը: Ք. ա. 27 թ. նա ստացավ պատվավոր Օգոստոս («Բարձրացյալ») մականունը: Դա ընդգծում էր Օկտավիանոսի անձը որպես պետության առաջին դեմքի: Շուտով նրան տրվեց իմպերատոր տիտղոսը, այսինք բարձրագույն զինվորական իշխանությունը: Փաստացի պետական պաշտոնների մեծ մասը պահպանվել էր, սակայն իշխանությունը ամբողջովին կենտրոնացել էր Օգոստոսի ձեռքում: Նրանով սկիզբ առավ Հռոմի պատմության մի նոր փուլ, որը ստացել է Վաղկայսրություն կամ Պրինցի
պատ անվանումը:
Ք. հ. II դարում Հռոմեական կայսրությունը հասավ իր տարածքային ամենամեծ ընդգրկմանը: Տրայանոս կայսրը գրավեց Դակիան (ներկայիս Ռումինիան) և Միջագետքը: Դա կայսրության ծավալապաշտության ավարտն էր: Դրանից հետո կայսրությունը ստիպված էր մտածել իր սահմանների պաշտպանության մասին:

Առաջադրանքներ

Ո՞ր դարում ընկավ ամբողջ Ապենինյան թերակղզին Հռոմի տիրապետության տակ։

Այդ պատերազմների արդյունքում Ք. ա. III դարում ամբողջ թերակղզին ընկավ Հռոմի տիրապետության տակ: Իտալիայի նվաճումից հետո Հռոմը բախվեց Միջերկրական ծովի արևմտյան մասի մեկ այլ հզոր պե տության՝ Կարթագենի հետ:

Ո՞ր պետության դեմ սկսեց Հռոմը պատերազմներ Սիցիլիա կղզու համար։ Ո՞ր նշանավոր զորավարն է հիշատակվում Կարթագենի կողմից։

Չնայած կարթագենցի նշանավոր զորավար Հաննիբալի արշավանքին` երկարատև պատերազմներում հռոմեացիներին հաջողվեց հաղթել կարթագենցիներին: Նրանք նվաճեցին Կարթագեն քաղաքը և հիմնահատակ ավերեցին: Այսպիսով Հռոմեական պետությունը վերածվեց Միջերկրական ծովի արևմուտքի ամենահզոր պետության:

Ինչու՞ էին կարևոր Հռոմի հաղթանակները Կարթագենի նկատմամբ։ Ի՞նչ պատահեց Կարթագեն քաղաքին։

Լուծելով Կարթագենի խնդիրը Հռոմը սկսեց ծավալվել դեպի արևելք, որտեղ հզոր հելլենիստական պետությունները Մակեդոնիան, Եգիպտոսը, Սելևկյան պետությունները  Մակեդոնիան, Եգիպտոսը, Սելևկյան տերությունն էին:

Ք.ա. I դարում Հռոմի վերահսկողության տակ անցան հետևյալ տարածքները. լրացրո՛ւ բացթողումները՝ Փոքր Ասիան, Ասորիքը և Փյունիկիան։

Ովքե՞ր էին Հռոմի առաջին եռապետության երեք զորավարները։ Ինչպիսի՞ն էր նրանց միասնությունը։

Ք.ա.60թ. երեք նշանավոր զորավարներ Հուլիոս Կեսարը, Գնեոս Պոմպեոսը և Մարկոս Կրասոսը, ստեղծեցին առաջին եռապետությունը: Փաստացի նրանք էին կառավարում Հռոմը: Սակայն նրանց միությունն անկայուն էր:

Ի՞նչ պատահեց Կրասոսին և ինչ հետևանք ունեցավ դա եռապետության համար։

Ք. ա. 53 թ. պարթևների դեմ ձեռնարկած պատերազմում Կրասոսի զոհվելուց հետո Պոմպեոսի և Կեսարի հարաբերությունները լարվեցին: Յուրաքանչյուրը ձգտում էր մենիշխանության:

Ք.ա. 49 թ. Հռոմում ինչպիսի՞ պատերազմ սկսվեց և ինչպե՞ս ավարտվեց։

Նրանց միջև Ք. ա. 49 թ. սկսվեց քաղաքացիական պատերազմ: Պոմպեոսը սպանվեց և Կեսարը զավթեց իշխանությունը Հռոմում: Սակայն Կեսարի հակառակորդները դավադրություն կազմակերպեցին և Ք. ա. 44 թ. Ծերակույտի դահլիճում սպանեցին նրան:

Ով էր Օկտավիանոսը և ի՞նչ տիտղոսներ ստացավ Ք.ա. 27 թ․։ Ինչպե՞ս էր կոչվում Հռոմի այս նոր ժամանակաշրջանը։

Ք. ա. 27 թ. նա ստացավ պատվավոր Օգոստոս («Բարձրացյալ») մականունը: Դա ընդգծում էր Օկտավիանոսի անձը որպես պետության առաջին դեմքի:Շուտով նրան տրվեց իմպերատոր տիտղոսը, այսինք բարձրագույն զինվորական իշխանությունը: Փաստացի պետական պաշտոնների մեծ մասը պահպանվել էր, սակայն իշխանությունը ամբողջովին կենտրոնացել էր Օգոստոսի ձեռքում:

Ո՞ր կայսեր օրոք Հռոմեական կայսրությունը հասավ իր տարածքային ամենամեծ չափսերին։ Ի՞նչ տարածքներ գրավվեցին այդ շրջանում։

Ք. հ. II դարում Հռոմեական կայսրությունը հասավ իր տարածքային ամենամեծ ընդգրկմանը: Տրայանոս կայսրը գրավեց Դակիան (ներկայիս Ռումինիան) և Միջագետքը: Դա կայսրության ծավալապաշտության ավարտն էր: Դրանից հետո կայսրությունը ստիպված էր մտածել իր սահմանների պաշտպանության մասին: